Tot waar reikt verbondenheid met en trouw aan onze partner na het leven? Deze vraag is niet makkelijk te beantwoorden. Méér nog… het is een onderwerp dat de meesten liever uit de weg gaan. Nochtans houdt het mensen naarmate ze ouder worden wel bezig. De dood is onvermijdelijk. Uiteraard wil ieder mens dat zijn partner nog een waardevol verder leven kan leiden, alleen zal de mate van zielsverbondenheid die tijdens het leven samen organisch is gegroeid, zeg maar de symbiose waarin men samen functioneerde, een invloed hebben op de verwachtingen die men van elkaar heeft wanneer de dood de partners scheidt.
Niemand kan zeggen of er nog enige vorm van energetisch bewustzijn is na de dood. Misschien is er helemaal niets meer… wil dit dan zeggen dat je na het rouwproces kan doen wat je wil? Dat je geen rekening meer moet houden met de waarden en normen waar je samen met je partner voor koos? Is de dood van je partner het startschot voor een nieuw leven, het begin van een nieuw verhaal? Kan je zomaar een lijn trekken onder het vorige?
Ik probeer hierin een beetje mijn eigen inzicht te geven, goed beseffend dat dit een zeer delicaat onderwerp is. Ik hoop dat er voldoende gezonde interpretatieruimte is om niet te oordelen. Het is niet mijn intentie om mensen te sturen of een schuldgevoel aan te praten. Wel wil ik de dialoog openen omdat ik het belangrijk vind om dit onderwerp bespreekbaar te maken.
Te veel mensen sterven in onzekerheid. Onzekerheden die niet besproken zijn kan men niet verwerken en plaatsen. Als ze pas aan het sterfbed worden uitgesproken zijn ze niet overwogen maar eerder een uiting van onmacht.
Het is zoals religie. Wanneer je pas in nood op God roept dan is dat niet uit geloofsovertuiging maar eerder uit onmacht of hoop. Begrijp mij niet verkeerd, ieder mens heeft het recht om in tijd van nood en lijden zijn hand nog uit te steken naar een redder, zelfs naar iemand die hij tijdens het leven nauwelijks zag staan.
Het gaat erom dat je tijdens het leven al gedachten hebt gedeeld over het leven verder als één van beiden sterft. Je moet samen de kwetsbaarheid rond dit onderwerp al aanvoelen om rekening te kunnen houden me elkaar. Dit moet ontstaan vanuit je eigen gevoel, het mag niet geforceerd aangepraat worden tijdens het sterfproces.
Als je elkaar echt graag ziet dan leef je niet enkel samen maar sterf je ook voor een stuk samen. Tijdens de relatie maak je afspraken over de manier en de intensiteit waarmee je met elkaar betrokken wil zijn. Is het dan niet normaal dat je dit ook doet over het leven na de dood? Te vaak sterven mensen met twijfels en in onrust. Tijdens het sterfproces hebben velen ook niet meer de kracht om over dergelijke zaken te praten vanwege de ziekte die hen bezighoudt. Dit wil niet zeggen dat ze er niet mee bezig zijn.
“Als echte liefde in haar betekenis groter is dan de dood dan kan trouw ook verder reiken dan het leven”
(Cellbuilding Reflections of awareness)
Echte liefde reikt verder dan de dood. De verbondenheid stopt niet wanneer het leven van één van beide partners eindigt. Hoe iemand verder omgaat met die verbondenheid is zijn of haar keuze. Niemand kan voor een ander bepalen hoe je je moet gedragen bij het verlies van een dierbare. Niemand weet hoe sterk de zielsverbondenheid tussen een paar was en welke de onderlinge afspraken waren.
Mensen hebben vaak de neiging hierover te oordelen op basis van hun eigen visie. Ze hebben hun mening over hoe iemand ‘hoort’ te reageren bij het verlies van een partner. Ik vind dit meestal ongepast.
Wie zijn geliefde op jonge leeftijd verliest zal uiteraard het leven nadien anders invullen dan wie zijn partner op oudere leeftijd moet afgeven. Het verdriet is hetzelfde maar van wie op jonge leeftijd alleen valt kan je niet hetzelfde verwachten dan bij iemand ouder. De impact op de rest van hun leven is nu eenmaal een stuk groter.
Mensen verwachten van jongere mensen sneller dat zij na een tijd ‘verdergaan’ met hun leven, zonder schuldgevoel tegenover de vorige partner. Misschien is dit inderdaad wel nodig, als je er klaar voor bent.
Omdat ik al wat ouder ben voel ik dit anders aan— als je door de jaren één geworden bent, als het niet meer ‘ik en jij’ maar ‘wij’ is – dan voelt het misschien beter om verder te leven in diezelfde verbondenheid met je overleden partner.
Wanneer ik hierover met mensen praat merk ik dat ze mijn visie raar vinden. Ze argumenteren dan: waarom zou je niet met een ander verder kunnen? Dit doet toch niets af aan de liefde die je hebt gevoeld met je overleden partner? Hij of zij is er toch niet meer…
Wat zegt men meestal na de periode van rouw? Je moet je herpakken, je moet verder met je leven… meestal met de onderliggende gedachte: je moet een nieuwe partner zoeken.
Ieder mens heeft recht op zijn eigen rouwproces en de tijd die daarvoor nodig is. Niemand heeft het recht te bepalen wanneer het verlies verwerkt moet zijn. Te veel mensen willen daarin forceren, dikwijls met de beste bedoelingen maar probeer dit niet te doen. Je kan niet voor een ander bepalen hoeveel verdriet iemand mag hebben en hoe iemand dit moet verwerken. Het is aan de rouwende om zelf aan te geven klaar te zijn voor een volgende stap. Als je hem of haar echt wil bijstaan respecteer dan hoe zij zich voelen, niet hoe jij denkt dat ze zich moeten voelen.
Men moet elke keuze respecteren, zowel de keuze om open te staan voor nieuwe relaties als de keuze om alleen te blijven. Niemand kan oordelen over iemands beslissing om verder te leven in teken van gemaakte afspraken met de overleden partner. De zielsverbondenheid in ere willen houden geeft misschien net meer rust.
Aan wie dit niet begrijpt wil ik het volgende zeggen: er zijn echt mensen die hun leven maar met één liefde kunnen delen, die bewust kiezen om na verlies toch verder te leven in het teken van hun partner.
Je zou het ook zo kunnen stellen: als de liefde heel sterk was, hoe fair zou het zijn om een nieuwe partner maar half graag te zien? Deze zal onbedoeld steeds vergeleken worden met de overleden partner. Dit is geen eerlijke strijd.
Als je tijdens het leven met je partner de gedachte hebt gedeeld dat het voor jullie beiden ok is om nog nieuwe relaties aan te gaan als één van beiden komt te overlijden dan is dit volledig ok. Ik vraag enkel dat het evenzeer aanvaard wordt als iemand kiest om geen nieuwe liefdesrelaties aan te gaan. Bovendien merk ik dat hier onder partners zelden eerlijk over wordt gepraat.
Niemand vindt het raar of ongepast dat wanneer een partner sterft er nog een laatste wilsbeschikking wordt vastgelegd. Is het dan niet normaal om ook afspraken te maken over hoe de andere partner zal verder leven? Vraag iemand hoe ze het verdere leven van hun partner zien als ze er zelf niet meer zijn en de meesten zullen eerst makkelijk antwoorden dat ze hun partner alle geluk en vrijheid gunnen. Ze beweren geen inspraak te willen op het verdere leven van de overblijver. Als je echter ernstiger doorvraagt of er zaken zijn die ze hun achter gebleven partner liever niet zouden zien doen dan komen er toch vaak zaken boven die hun eigenlijk wel zouden raken.
De meesten durven dit blijkbaar niet zeggen, bang om raar bekeken te worden. Nochtans is dit toch de normaalste zaak van de wereld als je al een heel leven met elkaar hebt gedeeld. Dan zijn er zeker gevoeligheden die kunnen zorgen voor conflicten. Er zijn misschien zaken of gedrag waarvan je weet dat deze je partner kwetsen. Is het dan niet normaal dat je partner graag wil weten of jij daar later rekening mee zal houden? Wat heeft de relatie anders betekend? Uit het oog uit het hart is misschien wat cru maar eigenlijk komt het daar wel op neer.
Het leven met een vaste partner is een partnership en dat vraagt om afspraken. Afspraken die gelden tijdens het leven maar deels ook na de dood. Het is de bedoeling dat je de herinnering in leven houdt maar ook de erfenis rond de belangrijkste waarden van de overledene probeert te respecteren. Voor velen is dit een delicaat onderwerp. Ze kunnen moeilijk begrijpen dat een band soms zo sterk is dat er bij overlijden niet één persoon sterft. Er sterft ook een deel van de overlevende partner waardoor deze eigenlijk nooit meer echt gelukkig is. Deze persoon kan nog wel momenten van geluk beleven maar omdat het het gemis zo groot is kan men niet meer echt spreken van diep intens geluk.
Het is belangrijk om elkaar te kunnen vertellen welke dingen jou zouden kwetsen en wat je niet graag zou hebben wanneer één van beiden er niet meer is. Je kan je afvragen wat het allemaal uitmaakt, je weet het toch niet want dood is dood, niet? Misschien is er niks meer na de dood, dat is mogelijk, maar niemand weet het.
Zelfs al weten we niks over wat er is na de dood, toch vind ik het belangrijk dat iemand kan sterven in rust en in de wetenschap dat de connectie met de levenspartner gerespecteerd blijft zoals men het voor ogen had. Ook naar eventuele kinderen toe is dit toch het beste wat je nog kan doen voor je partner waar je lief en leed mee hebt gedeeld en die alles voor jou heeft betekend.
Men zegt steeds “tot de dood ons scheidt”. Verdwijnt de band dan met de dood? Is het verkeerd om verder in verbondenheid te willen leven met je overleden partner? Is de dood dan niet alleen een verlossing van al het lijden op aarde maar misschien ook een bevrijding van het leven met je partner? Dat zou immens triest zijn.
Er zijn uiteraard omstandigheden waar de dood van een partner een uitweg is voor een gelukkiger leven maar dan was er van echte liefde, respect en evenwaardigheid in de relatie zeker geen sprake. Is de dood dan echt een reden om op de trouwbeloften een vervaldatum te zetten?
Hoe ver kan je gaan met verder leven in verbondenheid en hoe dicht blijf je staan bij je overleden partner? Dat is voor iedereen verschillend. Het mag nooit zo ver reiken dat je zelf geen leven meer hebt. Betere momenten hoeven niet altijd nieuwe ervaringen te zijn en die momenten van genot moeten niet noodzakelijk gedeeld te worden met nieuwe mensen, vriendschappen of nieuwe plaatsen. Hiermee wil ik niet zeggen dat dit verkeerd is. Het hangt er gewoon vanaf wat het jou waard is om rekening te houden met wat je overleden partner niet graag zou hebben.
Doorgaans zal wie een sterke zielsverbondenheid heeft opgebouwd zich het beste voelen waar hij of zij het dichtste bij de partner kan zijn in herinnering. Plaatsen waar de verbondenheid het sterkste voelbaar is. Dit kan gewoon thuis zijn of op bijzondere plekken waar ze samen de mooiste momenten hebben beleefd en waar de overleden partner zich het gelukkigst voelde. Op die plekken hangt nog altijd de sterkste energie en is de verbondenheid het meeste voelbaar.
Voor anderen doet het net teveel pijn om nog op die plekken te komen. Ze willen minder diep in dat verbondenheidsgevoel gaan en vermijden liever deze confrontatie. Het gaat erom dat je ieder mens laat zijn in de verbondenheid die hij zelf het meeste wil. Dat is niet zielig maar net zeer mooi.
Je hoeft je na het overlijden van je partner niet noodzakelijk te verbinden met nieuwe mensen of plekken omdat anderen dat beter vinden. Als je in een zo sterke zielsverbondenheid met je partner hebt geleefd dan wil je misschien geen nieuwe herinneringen maken die de oude herinneringen doen vergeten. Je wil deze herinneringen ook niet vergeten… het is alles wat nog rest.
Ik geef een voorbeeld. Mijn vrouw en ik hebben elkaar tijdens de kerstperiode leren kennen. Sindsdien hebben wij kerstavond altijd met ons tweetjes gevierd. We houden beiden van de rust en de intieme gezelligheid. Kerstavond is echt onze avond, dat is heilig. Allebei zijn we er nu al van overtuigd dat wij nooit kerstavond met andere mensen zullen vieren zou één van ons beiden alleen vallen.
De kans is groot dat je je nog meer alleen gaat voelen op plekken waar je nooit samen met je partner was of met nieuwe mensen die je nooit samen met je partner hebt leren kennen. Sommigen zoeken afleiding om het verdriet niet te voelen en om nieuw geluk te vinden. Nochtans is er niks verkeerd aan om het verdriet van het gemis te willen en durven voelen en de gemaakte afspraken met je overleden partner niet te verloochenen. Soms voelt het gewoon beter om je geluk te vinden door te leven in het teken van het leven dat je had met je partner.
Uiteraard is dit alleen maar gezond wanneer je samen met je partner hetzelfde voelde voor elkaar en mag dit niet zijn vanuit een aangepraat schuldgevoel. Als de zielsverbondenheid zo groot was langs beide kanten dan zal deze gedachte doorheen het leven zo gegroeid en besproken zijn waardoor dit als een natuurlijk gevolg zal gebeuren.
Waarom zou je niet meer verder mogen en kunnen leven in functie van je overleden partner en blijvend rekening met hem of haar mogen houden? Was je leven met hem of haar dan een komedie? Ik zeg niet dat dit echt moet, alleen worden mensen dikwijls raar bekeken als ze dit wel doen. Men denkt vaak dat deze mensen zichzelf tekort doen. Ze worden dan geforceerd in hun rouwproces en in hun connectieve relatievorm die hen het meeste rust geeft. Ook al bedoelen anderen het goed en denken ze dat ze je helpen door je te betrekken bij hun leven, toch is het verkeerd, zij leven in een andere energietoestand.
Wat kan je van je partner verlangen als jij er niet meer bent? Het is een vraag die velen bezighoudt maar weinigen echt durven aankaarten. Ze zijn bang dat dit al snel zal aangevoeld worden als een opgedrongen visie vanuit het onrechtvaardigheidsgevoel van degene die zal sterven. Als de band intens genoeg was zal de gedachte hierrond organisch groeien. Er zal worden verder geleefd in functie van wat wordt aangevoeld dat het juiste is.
Wanneer dit nooit werd besproken tijdens het leven kan het wel gevoelig liggen. Zeker wanneer men niet direct de verwachte reactie krijgt als men in plots een afscheidsituatie komt en er dan vragen over stelt. Het is belangrijk om tijdens het leven goed te communiceren over gevoelens. Weten en begrijpen waarom jouw partner het moeilijk heeft met zaken waar jij helemaal niet mee bezig bent kan je later veel teleurstellingen besparen omdat je je beter kan inleven in de gedachtengang en kwetsbaarheid van je partner.
Wees niet onmiddellijk teleurgesteld als je partner tijdens een eerste gesprek hierover niet meteen zegt wat jij verwacht. Als jij wat kwetsbaarder in het leven staat heb je hierover misschien al een tijdje nagedacht en al kunnen afwegen wat voor jou belangrijk is. Het kan best dat jouw partner over de grote gevoeligheden hetzelfde denkt maar niet direct rekening houdt met de kleine subtiliteiten. Het is dan belangrijk om duidelijkheid te scheppen over jouw gevoel en te zeggen wat jou zou pijn doen. Sommige dingen zullen voor jou misschien minder kwetsend zijn dan voor jouw partner en omgekeerd. Dat is niet erg, het komt eropaan elkaar te begrijpen en rekening met elkaar te houden.
In een goede relatie waar beide partners elkaar door en door kennen voelt men elkaars kwetsbaarheid gewoon aan. Je weet vanzelf welk gedrag de ander zou kwetsen. Het gaat er niet enkel om de waarden en normen van de relatie te blijven respecteren. Soms gaat het verder en speelt ook angst de partner straks niet meer te kunnen beschermen. Het kan dan geruststellend zijn te weten dat wie overblijft niet op vreemde plaatsen komt of met vreemde mensen omgaat waar er altijd meer kans is op misbruik van de kwetsbare positie van de overgebleven partner.
Geen mens weet hoe hij zich zal voelen bij het verlies van een partner. Evenmin kan je inschatten hoe je zal reageren als het eigen afscheid nabij is. Het kan best zijn dat je in het sterfproces in een heel andere energiefase terecht komt waar alles plots een andere betekenis krijgt.
Misschien wordt alles plots veel lichter opgevat en de verheerlijking van die eindfase alles wat zwaar leek zo licht maakt dat enkel de essentie van een zuiver geweten alle conflicten opheft tot pure goedheid en vertrouwen en de ziel loskomt van alle gehechtheid.
Tot we dat punt bereiken kunnen we maar beter voorbereid zijn en indiceren vanuit onze aardse kwetsbaarheid. Het gaat er gewoon om dat er waardig bewogen en verwerkt wordt in het teken van het rustgevoel van de overledene en dat er rekening wordt gehouden met de afspraken en met de aard van hoe de relatie werd geleefd.
Ik wil nog eens benadrukken dat dit enkel geldt voor relaties waar veel belang werd gehecht aan de afspraken rond monogamie en zielsverwantschap in functie van voor altijd samen, één tot de dood voor beiden.
Voor velen voelt deze gedachte beklemmend en ouderwets, maar eigenlijk is het heel nobel en krachtig om een relatie op te bouwen rond deze gedachte. Het gevoel moet uiteraard langs beide kanten even sterk zijn, anders is het niet fair en is er eerder sprake van dominantie en mentale manipulatie.
Het is ook helemaal niet verkeerd wanneer je elkaar na de dood kunt loslaten. Sommigen hebben zelfs liever dat hun partner opnieuw gelukkig wordt met iemand anders en nog nieuwe dingen leert ontdekken. Het gaat erom dat je elkaar voldoende leert respecteren tijdens en na de dood en het belangrijk vindt om de persoon te blijven zoals je partner je altijd gekend heeft.
Soms vergroeien partners tijdens het leven net als twee bomen die in elkaar gegroeid zijn. Zo intens in zielsverbondenheid met elkaar dat zelfs de dood hen onafscheidelijk maakt. Daarom leven ze het liefst verder in de herinnering met hun partner. Ze hebben geen behoefte om het zo betekenisvolle verdriet in te ruilen voor nieuwe blijdschap. Net als bij de bomen zorgen de takken die door het leven in elkaar gegroeid zijn soms voor een sterkere verbondenheid dan dat de bloedband van dezelfde wortels ooit samen hebben gevoeld
Wie na de dood van zijn partner zijn masker afzet en plots helemaal niet de persoon is die hij leek te zijn heeft zichzelf en zijn partner altijd bedrogen. Het kan wel zijn dat wie zijn partner verliest een ander iemand wordt door het verdriet en dit probeert te milderen of verwerken op een andere manier dan hoe hij of zij normaal tegenslagen verwerkt. Dit doet zeker geen tekort aan de liefdesband waarop de relatie was gebouwd.
Er zijn zeker mensen die tegen hun partner zeggen: ”als ik dood ben dan doe je maar alles wat jij wil om gelukkig te zijn”. Dat is op zich heel mooi. Misschien geloven deze mensen dat er na de dood geen enkel besef of (ge)weten rest. Anders zou het volgens mij veel moeilijker zijn om zo maar een lijn onder de betekenis van een leven samen te trekken en alle waarden en normen waarop de relatie gebaseerd was uit te vegen en met een nieuwe lei te beginnen.
Eenieder die een leven lang lief en leed met elkaar gedeeld heeft verdient na zijn dood respect voor wat hij of zij betekend heeft. Natuurlijk wil je dat je vrouw of man die je achterlaat nog wat geluk mag vinden en zo weinig mogelijk moet lijden in de jaren die resten. Dat is wat je ook het liefste wil terwijl je nog leeft, dat je partner gelukkig is.
Tegelijkertijd verlang je meestal nog wat eerbied voor al de liefde die werd gegeven. Hiermee bedoel ik niet enkel de plichtplegingen rond het begrafenisritueel en rouwproces want dat is doorgaans een oppervlakkige opvoering ter iemands nagedachtenis. Hoe goed bedoeld ook, het verdriet en de tranen reiken dikwijls niet verder dan de eerste moppen tijdens de koffietafel. Ik vel geen oordeel, wie zich daar goed bij voelt moet dat absoluut doen maar enkel als dit ook bij de betekenis van de relatie paste.
Om dit artikel af te sluiten wil ik graag deze tekst met jullie delen. Het is het liedje waarop mijn vrouw en ik onze huwelijksdans hebben gedaan. Voor mij sluit de tekst perfect aan bij dit artikel.
Willeke Alberti – Samen zijn
M’n vriendje, mag ik even met je praten
Want ‘t verward me, wat er met ons twee gebeurt
Heb jij dat ook, gevoel van angst dat je bekruipt
Als je alleen bent
Want ‘t is alsof de dagen zonder jou zo hol en bijna leeg zijn
Heb jij ‘t ook, gevoel van onrust dat ‘t niet voor altijd
Door kan blijven gaan
Zal die twijfel voor ons blijven bestaan
Samen zijn
Is samen lachen, samen huilen
Leven door dichtbij elkaar te zijn
Samen zijn
Is sterker dan de sterkste storm
Gekleurder dan ‘t grauwe om je heen
Want samen zijn
Ja samen zijn
Dat wil toch iedereen
M’n vriendje, mag ik even aan je hangen
Je warmte voelen, ook al is ‘t maar heel kort
Heb jij dat ook, gevoel van rust dat je bekruipt
Als je me aankijkt
Want ‘t is alsof de nachten samen zoveel meer en echt gemeend zijn
Heb jij dat ook, gevoel van tijdloosheid, dat ‘t wel voor altijd
Door kan blijven gaan
Door die gevoelens blijf ik naast je staan
Samen zijn
Is samen lachen, samen huilen
Leven door dichtbij elkaar te zijn
Samen zijn
Is sterker dan de sterkste storm
Gekleurder dan ‘t grauwe om je heen
Want samen zijn
Ja samen zijn
Dat wil toch iedereen
Samen zijn
Is samen lachen, samen huilen
Leven door dichtbij elkaar te zijn
Samen zijn
Is sterker dan de sterkste storm
Gekleurder dan ‘t grauwe om je heen
Want samen zijn
Ja met z’n twee te beleven, een te zijn
Samen zijn
bron: songteksten.nl